Οδοιπορικό του Οκτάβιο Παζ

Ο Μεξικανός νομπελίστας ποιητής Octavio Paz (1914-1998),δεν γράφει απομνημονεύματα αλλά κάνει μια αναδρομή στη πνευματική πορεία του μέσα στα χρόνια του 20ου αιώνα.Ο χρόνος,οι τόποι και τα ιστορικά γεγονότα αναφέρονται σαν οδοδείκτες αυτής της πορείας. Μεξικό,ΗΠΑ,Ισπανία του εμφυλίου,Γαλλία,Άπω Ανατολή....Τα πρόσωπα που συναντά πολλά και άφησαν τα σημάδια τους.
Ο συνεκτικός δεσμός όλων όσων αναφέρει είναι ο προβληματισμός του για τον άνθρωπο και την ιστορική διαδρομή του.
Λιτός στο λόγο του καίριος και συνοπτικός,κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο είτε περιγράφει γεγονότα είτε εκφράζει άποψη για πρόσωπα όπως το Νερούντα,τον Καμί,τον Σάρτρ,τον καλό του φίλο Κώστα Παπαϊωάννου και πολλούς άλλους.

• Παράξενο δίδαγμα:Δεν υπάρχει επιστροφή αλλά ούτε και προορισμός.Είμαστε καθ' οδόν.
• Η τύχη του ατόμου στην πολιτική κοινωνία αντικατοπτρίζεται στην ερωτική σχέση και αντιστρόφως.
• Η δυσπιστία είναι η έκφραση ενός συναισθήματος ανασφάλειας
• Ίσως η ιστορία δεν έχει ούτε σκοπούς ούτε τέλος
• Κάθε λαός έχει τις φαντασιώσεις του
• Ήταν χρόνια ένδειας,αλλά και μεγάλης πνευματικής γονιμότητας
• Μια κοινωνία κλεισμένη στον εαυτό της είναι προορισμένη να εκραγεί λόγω της σύγκρουσης των στοιχείων της.
• Η "έρημη χώρα" συνεχίζει να είναι επίκαιρη.Μια ηθική γάγγραινα κατατρώει τις σύγχρονες "δημοκρατίες"
• Αναζητώντας τους εαυτούς μας συναντάμε τους άλλους.
• ...και όπως λέμε στο Μεξικό "υπήρξα πολύ φίλος των φίλων μου"
• Σπάνια τόσο δίκαιοι λόγοι οδήγησαν τόσες ενάρετες ψυχές να διαπράξουν τόσες άδικες πράξεις.Μυστήριο θαυμαστό και απαίσιο.
• Η ανθρωπιά του Σέρζ,η ειλικρίνεια του και η γενναιοδωρία του ήταν το άκρως αντίθετο της σχολαστικότητα των διαλεκτικών.Είχε κατορθώσει να διαφυλάξει την ανθρωπιά του,και αυτό το χρωστούσε στις αναρχικές του καταβολές.
• Ανάμεσα τους συγγραφείς όπως ο Σάρτρ και ο Μοράβια.Πως να εξηγήσει κανείς τη σιωπή τους μπροστά στο ψέμα και το έγκλημα;Στην περίπτωση των διανοουμένων του 20ου αιώνα δεν πρόκειται ούτε για αλαζονεία ούτε για ανταρσία,αλλά για κατάντια.Είναι δύσκολο να το ομολογήσουμε αλλά ωστόσο πρέπει.
• Αραγκόν,ιδιοσυγκρασία φιδιού.
• Από την αρχή ένιωσα να με χωρίζει απόσταση από τον Σάρτρ...η ποίηση δεν έχει θέση στο σύστημα του Σάρτρ..
• Ο Μπρετόν είπε το ναι και το όχι με την ίδια αποφασιστικότητα την ώρα που έπρεπε να το πει. Ο χρόνος τον δικαίωσε.
• Με τον Καμί με ένωσε κατ' αρχήν η αφοσίωση μας για την Ισπανία και τον αγώνα της.Ο Καμί είχε ξανανακαλύψει την αναρχική παράδοση.
• Ο Καμί ούτε ήταν ούτε ήθελε να είναι φιλόσοφος.Ήταν ένας καλλιτέχνης και ως εκ τούτου λάτρης της μορφής.Αγάπησε τις ιδέες σχεδόν με την πλατωνική έννοια:ως μορφές.
• Γνώρισα τον Κώστα Παπαϊωάννου το 1946.Ήταν νεότερος μου αλλά το πνευματικό μου χρέος απέναντι του μεγαλύτερο.Είχε διατηρήσει άθικτη την ικανότητα να θαυμάζει και να αγαναχτεί.Περάσαμε ατελείωτες ώρες μιλώντας σε αναρίθμητα μέρη.Άφησε πίσω του τρία πολύτιμα βιβλία τα οποία όμως μόλις που δίνουν μια ιδέα της ρωμαλέας του σκέψης.
• Χωρίς ηθική μεταρρύθμιση οι οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές θα γίνουν στάχτη...
• Σήμερα οι μόνοι που θέτουν στον εαυτό τους τα ερωτήματα που έθεσαν οι προσωκρατικοί είναι οι κοσμολόγοι και οι βιολόγοι.
• Όταν εξασθενεί η αρετή,οι δημοκρατίες αφανίζονται.
• Το αμάρτημα των σύγχρονων δημοκρατιών δεν είναι ο ηδονισμός τους.Είναι ο κομφορμισμός τους,η χυδαιότητα των παθών τους,η ομοιομορφία των γούστων,των ιδεών και των πεποιθήσεων τους.
• Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα τραγικό και γελοίο.Ένας ακαταπόνητος δημιουργός ερειπίων.
• Το κακό είναι ανθρώπινο,αποκλειστικά και μόνο ανθρώπινο.
• Το δίδαγμα που μπορώ να αντλήσω από το μακρύ και πολυτάραχο αυτό οδοιπορικό είναι ότι ο αγώνας ενάντια στο κακό είναι αγώνας ενάντια στον ίδιο μας το εαυτό.Και αυτό είναι το νόημα της ιστορίας.

-Μεξικό 2/1/1993