Τρίτη 19 Μαΐου 2015

Οδοιπορικό του Οκτάβιο Παζ

Ο Μεξικανός νομπελίστας ποιητής Octavio Paz (1914-1998),δεν γράφει απομνημονεύματα αλλά κάνει μια αναδρομή στη πνευματική πορεία του μέσα στα χρόνια του 20ου αιώνα.Ο χρόνος,οι τόποι και τα ιστορικά γεγονότα αναφέρονται σαν οδοδείκτες αυτής της πορείας. Μεξικό,ΗΠΑ,Ισπανία του εμφυλίου,Γαλλία,Άπω Ανατολή....Τα πρόσωπα που συναντά πολλά και άφησαν τα σημάδια τους.
Ο συνεκτικός δεσμός όλων όσων αναφέρει είναι ο προβληματισμός του για τον άνθρωπο και την ιστορική διαδρομή του.
Λιτός στο λόγο του καίριος και συνοπτικός,κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο είτε περιγράφει γεγονότα είτε εκφράζει άποψη για πρόσωπα όπως το Νερούντα,τον Καμί,τον Σάρτρ,τον καλό του φίλο Κώστα Παπαϊωάννου και πολλούς άλλους.


  • Παράξενο δίδαγμα:Δεν υπάρχει επιστροφή αλλά ούτε και προορισμός.Είμαστε καθ' οδόν.
  • Η τύχη του ατόμου στην πολιτική κοινωνία αντικατοπτρίζεται στην ερωτική σχέση και αντιστρόφως.
  • Η δυσπιστία είναι η έκφραση ενός συναισθήματος ανασφάλειας
  • Ίσως η ιστορία δεν έχει ούτε σκοπούς ούτε τέλος
  • Κάθε λαός έχει τις φαντασιώσεις του
  • Ήταν χρόνια ένδειας,αλλά και μεγάλης πνευματικής γονιμότητας
  • Μια κοινωνία κλεισμένη στον εαυτό της είναι προορισμένη να εκραγεί λόγω της σύγκρουσης των στοιχείων της.
  • Η "έρημη χώρα" συνεχίζει να είναι επίκαιρη.Μια ηθική γάγγραινα κατατρώει τις σύγχρονες "δημοκρατίες"
  • Αναζητώντας τους εαυτούς μας συναντάμε τους άλλους.
  • ...και όπως λέμε στο Μεξικό "υπήρξα πολύ φίλος των φίλων μου"
  • Σπάνια τόσο δίκαιοι λόγοι οδήγησαν τόσες ενάρετες ψυχές να διαπράξουν τόσες άδικες πράξεις.Μυστήριο θαυμαστό και απαίσιο.
  • Η ανθρωπιά του Σέρζ,η ειλικρίνεια του και η γενναιοδωρία του ήταν το άκρως αντίθετο της σχολαστικότητα των διαλεκτικών.Είχε κατορθώσει να διαφυλάξει την ανθρωπιά του,και αυτό το χρωστούσε στις αναρχικές του καταβολές.
  • Ανάμεσα τους συγγραφείς όπως ο Σάρτρ και ο Μοράβια.Πως να εξηγήσει κανείς τη σιωπή τους μπροστά στο ψέμα και το έγκλημα;Στην περίπτωση των διανοουμένων του 20ου αιώνα δεν πρόκειται ούτε για αλαζονεία ούτε για ανταρσία,αλλά για κατάντια.Είναι δύσκολο να το ομολογήσουμε αλλά ωστόσο πρέπει.
  • Αραγκόν,ιδιοσυγκρασία φιδιού.
  • Από την αρχή ένιωσα να με χωρίζει απόσταση από τον Σάρτρ...η ποίηση δεν έχει θέση στο σύστημα του Σάρτρ..
  • Ο Μπρετόν είπε το ναι και το όχι με την ίδια αποφασιστικότητα την ώρα που έπρεπε να το πει. Ο χρόνος τον δικαίωσε.
  • Με τον Καμί με ένωσε κατ' αρχήν η αφοσίωση μας για την Ισπανία και τον αγώνα της.Ο Καμί είχε ξανανακαλύψει την αναρχική παράδοση.
  • Ο Καμί ούτε ήταν ούτε ήθελε να είναι φιλόσοφος.Ήταν ένας καλλιτέχνης και ως εκ τούτου λάτρης της μορφής.Αγάπησε τις ιδέες σχεδόν με την πλατωνική έννοια:ως μορφές.
  • Γνώρισα τον Κώστα Παπαϊωάννου το 1946.Ήταν νεότερος μου αλλά το πνευματικό μου χρέος απέναντι του μεγαλύτερο.Είχε διατηρήσει άθικτη την ικανότητα να θαυμάζει και να αγαναχτεί.Περάσαμε ατελείωτες ώρες μιλώντας σε αναρίθμητα μέρη.Άφησε πίσω του τρία πολύτιμα βιβλία τα οποία όμως μόλις που δίνουν μια ιδέα της ρωμαλέας του σκέψης.
  • Χωρίς ηθική μεταρρύθμιση οι οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές θα γίνουν στάχτη...
  • Σήμερα οι μόνοι που θέτουν στον εαυτό τους τα ερωτήματα που έθεσαν οι προσωκρατικοί είναι οι κοσμολόγοι και οι βιολόγοι.
  • Όταν εξασθενεί η αρετή,οι δημοκρατίες αφανίζονται.
  • Το αμάρτημα των σύγχρονων δημοκρατιών δεν είναι ο ηδονισμός τους.Είναι ο κομφορμισμός τους,η χυδαιότητα των παθών τους,η ομοιομορφία των γούστων,των ιδεών και των πεποιθήσεων τους.
  • Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα τραγικό και γελοίο.Ένας ακαταπόνητος δημιουργός ερειπίων.
  • Το κακό είναι ανθρώπινο,αποκλειστικά και μόνο ανθρώπινο.
  • Το δίδαγμα που μπορώ να αντλήσω από το μακρύ και πολυτάραχο αυτό οδοιπορικό είναι ότι ο αγώνας ενάντια στο κακό είναι αγώνας ενάντια στον ίδιο μας το εαυτό.Και αυτό είναι το νόημα της ιστορίας.
-Μεξικό 2/1/1993

4 σχόλια:

  1. Πολύ χάρηκα τα λόγια του Οκτάβιο Πας και κυρίως, τις απόψεις του για το Σαρτρ, τον Καμί, το Μοράβια.
    Για τον Κώστα Παπαϊωάννου μάλιστα έγραψε αυτό το ωραίο ποίημα:

    http://koutsourelis.gr/index1.php?subaction=showfull&id=1164980470&archive=&start_from=&ucat=5&

    ΥΓ. Εννοείται ότι λατρεύω την ποίηση του Πας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πώς να σε ευχαριστήσουμε Rosa για το σχόλιο και την αναφορά στο ποίημα για τον Κώστα Παπαιωάννου? Να το παραθέσουμε ολόκληρο σε ξεχωριστή ανάρτηση...

      Διαγραφή
  2. Κι ένα ποίημά του από το πιο γνωστό του βιβλίο "Η πέτρα του ήλιου"...


    -ΟΚΤΑΒΙΟ ΠΑΖ, «Η ΠΕΤΡΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ»
    (απόσπασμα)

    …………………………………

    Βαδίζω μέσα σε στοές ήχων,
    Σε παρουσίες πλέω ηχηρές,
    Σαν τον τυφλό περνώ απ’ τις διαφάνειες
    Ένας κατοπτρισμός με σβήνει, γεννιέμαι σ’ έναν άλλον
    Ω δάσος από μαγικές κολόνες,
    Κάτω απ’ τα τόξα του φωτός εισβάλλω
    Στους διαδρόμους του διάφανου φθινοπώρου,

    Μπαίνω στο σώμα σου όπως στον κόσμο
    Η κοιλιά σου ηλιόλουστη πλατεία
    Τα στήθη σου δυο εκκλησιές που λειτουργεί το αίμα
    Τα παράλληλα μυστήριά του
    Σαν τον κισσό τα βλέμματά μου σε σκεπάζουν
    Είσαι μια πολιορκημένη πόλη απ’ τη θάλασσα…

    Ντυμένη με το χρώμα της επιθυμίας μου
    Γυμνή γυρνάς καθώς η σκέψη μου
    Ταξιδεύω στα μάτια σου σαν μέσα στο νερό…
    Στο μέτωπό σου περπατώ σαν το φεγγάρι
    Όπως το σύννεφο στο λογισμό σου
    Πηγαίνω στην κοιλιά σου όπως στα όνειρά σου

    Η φούστα σου από αραποσίτι κυματίζει
    Και τραγουδάει, η φούστα σου από κρύσταλλο
    Η φούστα σου η νερένια
    Τα χείλη, τα μαλλιά, τα βλέμματά σου…
    Κλείνεις τα μάτια μου με το νερένιο σου στόμα…
    Ταξιδεύω στη μέση σου σαν σε ποτάμι
    Πηγαίνω στο σώμα σου σαν σ’ ένα δάσος…
    Περπατώ στους σφοδρούς λογισμούς σου
    Και στου λευκού μετώπου σου την έξοδο
    Η γκρεμισμένη μου σκιά κομματιάζεται
    Μαζεύω τα κομμάτια μου ένα ένα
    Και δίχως σώμα προχωρώ, ψάχνω ψηλαφώντας….



    ΑπάντησηΔιαγραφή