Μάνος Ζαχαρίας-3 / Συζητήσεις

 Μάνος Ζαχαρίας      ΕΔΩ το πρώτο μέρος για τον Μάνο Ζαχαρία
 Μάνος Ζαχαρίας       ΕΔΩ το δεύτερο μέρος

Σε δυο συναντήσεις με το Μάνο Ζαχαρία είπαμε αρκετά πράγματα γύρω από τη ζωή του και την τέχνη του στον κινηματογράφο.Κάποια απ' αυτά θα καταγράψουμε εδώ.Δεν θα συμπεριλάβουμε γνωστά από άλλες πηγές όπως βιβλία ή συνεντεύξεις εύκολα προσβάσιμα (βλ.προηγ.αναρτήσεις) για κάποιον που ενδιαφέρεται.

-Βλέπουμε κάποιες επιρροές από ιταλικό Νεορεαλισμό στα πρώτα σας έργα.Ποια η σχέση σας με αυτό το ρεύμα

Μ.Ζ.-Όταν σπούδαζα στο Παρίσι,πριν τον εμφύλιο,ήδη ο Νεορεαλισμός είχε ξεκινήσει το'45 με την"Ρώμη ανοχύρωτη πόλη"του Ροσελίνι και προχωρούσε συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον.Εμείς ως φοιτητές παρακολουθούσαμε και μελετούσαμε αυτό το νέο τότε ρεύμα.

-Στη Σοβιετική Ένωση τις δεκαετίες '50 και '60 είχατε επαφή με τον τότε Ελληνικό κινηματογράφο;

Μ.Ζ. Ναι.Γίνονταν ιδιωτικές-επαγγελματικές προβολές σε αίθουσες της Μοσφιλμ,όχι για το κοινό.Υπήρχε όμως μια χρονική καθυστέρηση σ' αυτή τη διαδικασία.Για παράδειγμα εγώ είδα το "Κορίτσι με τα μαύρα" του Κακογιάννη μετά 4 χρόνια και αφού είχα κάνει ήδη τους "Σφουγγαράδες" το 1960

-Παρουσιάζεστε ως ηθοποιός σε μικρούς ρόλους σε κάποιες ταινίες σας.Ένας πολύ μικρός είναι στο "Σταυροδρόμι" ως αξιωματικός στο καταυλισμό την ώρα του βομβαρδισμού.Ο άλλος ποιο εκτεταμένος στη ταινία "Ένας από το εκτελεστικό απόσπασμα' στο ρόλο του ιερέα που καταφεύγει ο ήρωας.Έχω την εντύπωση ότι ο ρόλος και ο διάλογος σ΄'αυτή τη σκηνή έχουν προσωπική βαρύτητα για σας...

Μ.Ζ Ίσως είναι έτσι.Έχουν σημασία και οι διάλογοι,και ό,τι ο παπάς-όπως παρατηρεί και ο ήρωας-δεν φοράει ράσα.

-Στη "Γωνία Αρμπάτ και Μπουμπουλίνας" υπάρχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία από την κατοχή και το Δεκέμβρη του'44. Η Κάτια όπως έχετε πει είναι η Καίτη Κοσκινά...

"Γωνία Αρμπάτ και Μπουμπουλίνας"

Μ.Ζ ...που σκοτώθηκε μαζί με άλλα παιδιά το Δεκέμβρη όταν μας χτύπησαν οι Εγγλέζοι από το Λυκαβηττό σε σχολείο στη Κυψέλη.Τα θάψαμε τα παιδιά στο πεζοδρόμιο.Λέω ότι γι' αυτό το κορίτσι έκανα τρεις κηδείες.Μία η πραγματική το '44,δεύτερη στη ταινία,και τρίτη της ηθοποιού που έπαιζε την Κάτια στη ταινία και χάθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα όταν κάναμε τα γυρίσματα.'Ετσι σε μια σκηνή αναγκάστηκα να βάλω το δοκιμαστικό που είχαμε κάνει,και λίγοι παρατηρούν ότι σ' αυτή τη σκηνή είναι ξανθιά...

-Στην ίδια ταινία το ζευγάρι των πρωταγωνιστών κάνει ένα ταξίδι στην Αρμενία. Υπάρχει έμμεση αναφορά στον Μαντελστάμ λόγω του βιβλίου του "Ταξίδι στην Αρμενία";

Μ.Ζ.Όχι,καμία.Η Αρμενία με τράβηξε ως πολιτισμός και παράδοση.

-Στη τελευταία ταινία σας το '77 "Ψευδώνυμο Λούκατς" με θέμα τον Ισπανικό εμφύλιο ,γίνεται αναφορά στον ηγέτη των Αναρχικών Μπ.Ντουρρούτι και υπάρχει η πολύ έντονη σκηνή της δολοφονίας του.Για τον θάνατο του όμως υπάρχουν και άλλες εκδοχές με επικρατούσα σήμερα ό,τι ήταν ατύχημα...

"Ψευδώνυμο Λούκατς"

Μ.Ζ.Πράγματι εδώ στην Ελλάδα δέχθηκα κριτική γι' αυτή την σκηνή και εκδοχή. Όμως έχω πει, ότι στη ταινία τον Ντουρρούτι τον παρουσιάζω θετικά και λεβέντη,όπως και ήταν.Αν ήταν δολοφονία,και από ποιους, ακολουθώ μία από τις 4 εκδοχές.(σ.σ.που ήταν και η κρατούσα στη Σ.Ε.)

-Στη Μοσφιλμ το '74-'75 γύρισε ο Κουροσάβα την Ταινία του "Uzala". Εσείς είσαστε τότε καλλιτεχνικός διευθυντής του 3ου στούντιο...

Μ.Ζ. Γνώρισα τότε τον Ακίρα Κουροσάβα.'Ηταν έναν υπέροχος άνθρωπος,ταπεινός,έξυπνος και με εξαιρετικό χιούμορ.

-Το 1968 μια δύσκολη χρονιά,με την διάσπαση του ΚΚΕ και την εισβολή στη Τσεχοσλοβακία όταν εκεί γυρίζατε όπως έχετε πει σκηνές από το "Ένας από το εκτελεστικό απόσπασμα". Επιλέγετε να συνταχθήτε με το ΚΚΕ Εσωτερικού.Υπήρχαν συνέπειες απ' αυτή την επιλογή;

Μ.Ζ.Αυτοί που έμειναν ως ΚΚΕ υπό τον Κολιγιάννη προσπάθησαν να κάνουν τα γνωστά. Θυμάμαι τον Κ.Τσολάκη να ασκεί πιέσεις και να κάνει διαβήματα να διωχθώ από τη Μοσφιλμ. Όμως και οι εποχές έχουν αλλάξει,και εγώ είμαι γνωστός και οι άνθρωποι της Μοσφιλμ με προστατεύουν,αλλά και οι Σοβιετικοί δεν τους δίνουν καμιά σημασία σε τέτοιες απαιτήσεις.

-Είχατε κοινωνικές σχέσεις με άλλους Έλληνες που ζούνε στη Μόσχα εκείνη τη εποχή;

Μ.Ζ. Βλεπόμαστε με τους συγγραφείς Πέτρο Ανταίο και Μήτσο Αλεξανδρόπουλο.Μετά τη διάσπαση παρόλο που ο Μήτσος έμεινε στο ΚΚΕ και εγώ και ο Πέτρος στο ΚΚΕ Εσωτερικού συνεχίσαμε να βρισκόμαστε και να συζητάμε.

-Ποιο ήταν το πλαίσιο συνεργασίας με τη Μοσφίλμ;

Μ.Ζ. Δουλεύαμε ως μισθωτοί και χωρίς ποσοστά στις εισπράξεις της ταινίας.Στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες ανατολικές χώρες μια καλή ταινία μπορούσε να κάνει 15-20 εκατομμύρια εισιτήρια, απλησίαστα νούμερα ακόμη και για το Χόλιγουντ τότε.Επίσης τα πνευματικά δικαιώματα ανήκαν εξολοκλήρου στην Μοσφιλμ. Ακόμη και σήμερα δεν έχω κανένα δικαίωμα πάνω στις ταινίες που έκανα και η Μοσφιλμ ανήκει σε ιδιώτες σήμερα.

-Παρόλο που σεναριακά σε κάποιες ταινίες θα μπορούσαν με τα δυτικά δεδομένα και εν πολλοίς για εμπορικούς λόγους να υπάρχουν"ερωτικές-αισθησιακές"σκηνές εσείς δεν το κάνετε

Μ.Ζ.Η κοινωνία δεν ήταν σεμνότυφη,και η εμπορικότητα δεν ήταν το ζητούμενο.Ούτε κανενός είδους λογοκρισία υπήρχε σ' αυτά τα θέματα. Εγώ ως δημιουργός που με απασχολεί η ηθική θέση και πορεία του ήρωα,το θεωρούσα περιττό,ανούσιο και έξω από το πλαίσιο του έργου μου.

-Επαναπατρισμός το 1979.Απ' ότι ξέρω οι επαναπατριζόμενοι αντιμετώπισαν αρκετές δυσκολίες

Μ.Ζ. Πολλές.Υπήρχε περιορισμός στα χρήματα που μπορούσαμε να φέρουμε μαζί μας. Επαγγελματικά σχεδόν θα έπρεπε να αρχίσεις απ' την αρχή και εγώ ειδικά ως σκηνοθέτης κινημ/φου, μόνο στη τηλεόραση με τις εντελώς ξένες απαιτήσεις απ' ότι έκανα μέχρι τότε. Έπειτα τα παιδιά που θα πήγαιναν Πανεπιστήμιο και δεν είχαν καμιά σχέση μέχρι τότε με τα δεδομένα της χώρας....

-Από το 1982 συνεργάζεστε στο υπουργείο πολιτισμού υπό την Μελίνα Μερκούρη ως υπουργό. Γνωρίζεστε από παλιότερα;

Μ.Ζ. Με την Μελίνα είχαμε γνωριστεί στη Ρωσία το καιρό της Χούντας.Έκαναν με τον Ντασέν γυρίσματα στην Πετρούπολη για κάποια ταινία που νομίζω ότι δεν ολοκληρώθηκε.Τους είχα βοηθήσει σε κάποια πράγματα και τους είχα φιλοξενήσει μερικές μέρες στη Μόσχα.

-Πως βλέπετε τον Ελληνικό κιν/φο ;

Μ.Ζ. Τώρα τελευταία υπάρχει μια πολύ ελπιδοφόρα στροφή από τους νέους,όπως ο "κυνόδοντας" του Λάθιμου κ.α. Δεν ξέρω πως θα εξελιχθεί αφού παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες εκτός των καλλιτεχνικών.Οι παλιότεροι όπως ο Αγγελόπουλος,ο Κούνδουρος,κ.α. έδωσαν και αυτοί σημαντικό έργο,αλλά δεν κατάφεραν να αποφύγουν κάποιες παγίδες.Ο Δαμιανός έκανε το εξαιρετικό "Μέχρι το πλοίο"που νομίζω είναι καλύτερο από την "Ευδοκία"

-Ξέρω ότι είναι δύσκολη η απάντηση,αλλά από τις δικές σας ταινίες,θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε κάποιες;

Μ.Ζ.Δύσκολο πράγματι.Όμως μπορώ να πω ό,τι για προσωπικούς λόγους έχουν ένα ειδικό βάρος η"Ένας από το εκτελεστικό απόσπασμα" και η "Γωνία Αρμπάτ και Μπουμπουλίνας"

Μ.Ζαχαρίας με τη σύζυγο Όλγα

 -Κύριε Ζαχαρία πέστε μας την ημερομηνία γεννήσεως σας η οποία δεν αναφέρεται πουθενά

Μ.Ζ. Αλήθεια; Είναι  9/7/1922 (σ.σ.με το τότε ισχύον παλαιό ημερολόγιο).Είμαι λοιπόν 91 ετών.
-Ακμαιότατος όμως και φαίνεστε πολύ μικρότερος.Να σας ευχηθούμε να τα εκατοστήσετε είναι λίγο. Να εκατοπενηνταρίσετε λοιπόν.