Πως είδε την Ελλάδα ο Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus 1913-1960)

O Καμύ παραμένει ένας από τους συγγραφείς που ξαναγυρνώ.
.
Φέτος 100 χρόνια από τη γέννηση του, ψάχνοντας στη βιβλιοθήκη βρήκα και το βιβλίο της Λ.Κατακουζηνού που είναι η μαρτυρία για τις  επισκέψεις του Καμύ στην Ελλάδα.

Η πρώτη επίσκεψη και γνωριμία είναι για την διάλεξη του στο Γαλλικό ινστιτούτο στις 28/4/1955 προσκεκλημένος του διευθυντή γνωστού φιλέλληνα Οκταβίου Μερλιέ (Οctave Merlier)

Μας μεταφέρει μερικά από τα λόγια του:
 "Υπάρχει μια αστική τάξη στην Ευρώπη που σκέπτεται μόνο το άτομο της,τα ψυγεία της,την καλοπέραση της.Και αρνείται το ρομαντισμό που σε οδηγεί στη πρώτη γραμμή,εκεί που γνωρίζεις οδυνηρές εμπειρίες.Αυτή η αστική τάξη τοποθέτησε τόσο χαμηλά τα ιδανικά της που δεν έχει ελπίδα επιβίωσης.Φυτοζωεί...."

Την επόμενη 29/4 εκδρομή στην Αίγινα.Θυμάται τα λόγια του στο "Καλοκαίρι"
"Μεγάλωσα στη θάλασσα κι ήταν η φτώχεια μεγαλόπρεπη.Ύστερα έχασα τη Θάλασσα και τότε όλες οι πολυτέλειες μου φάνηκαν γκρίζες,κι η αθλιότητα αβάσταχτη.Και από τότε προσμένω.Προσμένω τα καράβια του γυρισμού,το σπίτι πάνω στο νερό,τη ξάστερη μέρα..."

Στα ερείπια της Αφαίας Αθηνάς είναι σαν μαγεμένος.Ένα μαυριδερό ξυπόλυτο παιδάκι μ' ένα πολύχρωμο μπουκετάκι στο χέρι,ξεφύτρωσε ξαφνικά ανάμεσα στα ερείπια,στάθηκε πάνω απ' τον Camus να τον περιεργαστεί. Πριν προλάβουμε....
-Κοιμάσαι καλέ;κοιμάσαι;
O Albert άνοιξε τα μάτια του,του χαμογέλασε αχνά,μύρισε τα λουλούδια και ψιθύρισε
-Ευκαριστώ
Το χεράκι του μικρού έμενε πάντα απλωμένο.Απόρησε και είπε το στίχο του Ουγκώ από το "Ελληνόπουλο"
-"Τι ζητάς όμορφο Ελληνόπουλο;Όχι μπαρούτι σε ικετεύω.Αγάπη μοναχά να ζητάς,αγάπη".
Τ' αγκάλιασε και το φίλησε τρυφερά.
Στις σφαίρες που ταξίδευε δε πήγε το μυαλό του στο παραδάκι,και ο μικρός κοίταζε τον αλλόκοτο ξένο που του μιλούσε σε άγνωστη γλώσσα,και τον κρατούσε αγκαλιά.Πλησιάσαμε και ο Άγγελος τού'δωσε κρυφά λίγες δραχμές.
-Στο Ναό μένεις τον ρώτησε ο Camus
-Μπιτ χαζός είναι ο κύριος;Στα χαλάσματα θα μένω;Έχω σπίτι εγώ,να εκεί κάτω στη θάλασσα..
...και έδειξε ένα καλύβι
-Α!! Θάλαττα,θάλαττα φώναξε ο Camus,πετάχτηκε πάνω με έξαψη και άρχισε να κατηφορίζει με το ένα χέρι ψηλά ανεμίζοντας τα λουλούδια και με το άλλο να τραβάει το παιδί που τα είχε ολότελα πια χαμένα.

Άλλη χρονιά περνώντας από το Ηρώδειο,ομολόγησε με συστολή το κρυφό του πόθο να δει τον "Καλιγούλα" να παίζεται σ'αυτό το θέατρο.
Μετά στη Πλάκα,δρασκέλισε ένα κατώφλι,χαιρέτησε,έβγαλε προσεκτικά το νήμα από τη πλάτη της καρέκλας,το πέρασε στα χέρια του,και το τέντωσε σοβαρός προς τη γυναίκα.Κείνη του είπε "κάθισε",και ξεκίνησε πάλι να τυλίγει το κουβάρι της....
Όταν φύγαμε μίλησε."Τούτη η γυναίκα,η μοναδική,η παντοτινή είναι η Ελλάδα.Είναι η παράδοση.Και το κουβάρι της είναι ο χρόνος,η μοίρα και το ριζικό της.Πέρα από καταστροφές κι συμφορές,μακριά από το θόρυβο της μηχανής,η γυναίκα τυλίγει γαλήνια το κουβάρι της.Από ψηλά εκεί τον Παρθενώνα ξετυλίγεται το νήμα.Και δε θα σταματήσει.Η γυναίκα το είπε καθαρά όταν φεύγαμε."Αύριο πάλι."

Ιούνιος 1959

Ερχόταν, μας είπε, από το νησί. Είχε πάει με το πλεούμενο του φίλου του του Gallimard, μαζί του θαρρώ κι ο ζωγράφος Πράσινος. Στη Μυτιλήνη, σε κάποια αδιαθεσία του κι ένα μικροατύχημα του φίλου του, οι κάτοικοι, δίχως να ξέρουν ποιοι ήτανε, τους περιποιήθηκαν τόσο πολύ, τους πρόσφεραν τόση ανθρώπινη ζεστασιά, που άγγιξαν βαθιά την ευαίσθητη καρδιά του.

«Αργότερα, όταν αράξαμε στο Σύγρι, μαγεύτηκα από τη γραφική λιτότητα του τοπίου, τους απλούς ανθρώπους, το απολιθωμένο δάσος και το μύθο για κείνο το άλλο, που λένε πως βρίσκεται στο βυθό. Εδώ θέλω να ‘ρθω να ζήσω και να εργαστώ» είπα σε κάποια στιγμή. «Να εκεί, πάνω στη θάλασσα, σ’ αυτό το απόμερο σπιτάκι».

«Τι λέει ο ξένος» πετάχτηκε κάποιος από τους ανθρώπους που μας περιτριγύριζαν περίεργοι. Κι όταν ο φίλος μου του εξήγησε:

«Πάρτο στο δίνω, είναι δικό σου. Έλα να κάτσεις όσο θες» μου το πρόσφερε καλόκαρδα ο νοικοκύρης του.

Καταλαβαίνετε μας έλεγε με έξαψη ο Camus«είναι ο τόπος των θεών, ό,τι ζητήσεις στο δίνουν».

«Είναι πολύ ωραίο το νησί σου, Άγγελε, ωραίο και αρρενωπό», συνέχισε ο Camus

"Κι όμως, φίλοι μου, η μεγάλη Ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τονDostoievski κι ύστερα αγνοεί το τοπίο, γυρίζει την πλάτη στην αθάνατη ομορφιά της φύσης και περιορίζεται στους μεγάλους δρόμους της πολιτείας.

Αλλά πέρα από τη μεγάλη ιστορία και τη  φύση του νησιού, μ’ εντυπωσιάζουν και οι άνθρωποι που το κατοικούνε. Εκεί που θαρρείς πως είναι στεγνοί σαν τις αστυβιές και τις βαλανιδιές τους, ανακαλύπτεις μέσα τους ψυχικούς χυμούς, πολύτιμους, κρυμμένους θησαυρούς σαν τ’ ασήμια απ’ τις ελιές τους."

Εκεί θα πάω να ζήσω, Άγγελε, στο νησί σου. Όμως στα δυτικά, στο γυμνό βράχο του γραφικού ψαράδικου χωριού. Ποιος ξέρει… ίσως για πάντα…»

«Θα στέκω στην άκρη του γιαλού, ν’ αγναντεύω τη θάλασσα… τα κύματα του Αιγαίου να μου φέρνουν μηνύματα μακρινά, μηνύματα από την Tipassa, αρώματα της πατρίδας μου… Θα στέκω εκεί με τις ώρες, η αρμύρα να καίει τα μάτια μου, να μου στεγνώνει τα χείλη… Και θα αποχαιρετώ τον ήλιο στην κάθε δύση του, να συνηθίζω στο χωρισμό. Να μη φοβάμαι τον τελικό αποχωρισμό… το θάνατο… Να συλλογιέμαι… Τι όμορφος που είναι, τι μεγαλείο που έχει ο χωρισμός…

Κι άλλες φορές, μονάχος μες στη βαρκούλα μου, κάργα το πανί στον άγριο αγέρα, θ’ αρμενίζω σαν παλαβός στο μανιασμένο πέλαγο, κυνηγημένη, έρημη, χαμένη ψυχή. Κι ίσως σε κάποια απανεμιά, αποσταμένος πια, σα γέρνω στην κουπαστή να θωρώ της θάλασσας τα βάθη, ίσως και μου φανερωθούν εκείνες οι ψυχές, που είναι στα σπλάχνα της θαμμένες, για πάντα στην αιώνια σιωπή. Δάσος απολιθωμένο, που όπως όλοι λένε βρίσκεται εκεί στο βυθό, μα που εγώ δε στάθηκα τυχερός και δεν το είδα…»

Ήταν η τελευταία φορά που ήρθε στο σπίτι μας. Ποτέ πια δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα», συνεχίζει κατόπιν την αφήγησή της η Λητώ Κατακουζηνού. Δεν γύρισε ποτέ στην Ελλάδα, δεν ξανάρθε στο Σίγρι… Πριν έρθει η άνοιξη που τόσο περίμενε, τον Ιανουάριο του 1960, ο Αλμπέρ Καμί πεθαίνει ακαριαία σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Το αυτοκίνητό του οδηγούσε ο εκδότης και φίλος του Michel Gallimard, με το πλεούμενο του οποίου είχε έρθει στο Σίγρι…

--------------------
Ένα αξιόλογο αλλά εκτενές κείμενο από την Ξένη Δ.Μπαλωτή για τον Camus στην Ελλάδα ΕΔΩ